Binnenkort behandelt de Eerste Kamer de 'wet verbeterde premieregeling'. Een initiatief van VVD-Kamerlid Helma Lodders met elementen van de 'wet variabele pensioenuitkering' van Staatssecretrais Klijnsma.

Op de site van BeFrank ( http://bit.ly/1UPoNoA ) zijn daarover de nodige kritische noten gekraakt, waar ik me grotendeels in kan vinden. M.n. vanuit het perspectief van degene waar we het uiteindelijk voor doen: de consument / werknemer / pensioengerechtigde.

Even in historisch perspectief. Wat was het probleem, waarover de sector sinds eind 2013 nadenkt?

Werkgevers die bij een verzekeraar (!) een pensioenovereenkomst regelen, doen dat in toenemende mate via een premieregeling, waarbij een kapitaal op een pensioendatum ter beschikking komt. Dat kapitaal moet omgezet worden in uitkeringen. Daarvoor wordt een annuïteit berekend. Voor het berekenen van die annuïteit zijn rente en levens/sterftekansen de parameters. Met name de in te rekenen rente is de afgelopen jaren sterk verlaagd. Dus de uitkeringen (per individu bezien) worden steeds lager. Dat moet – zeggen verzekeraars - omdat zij de uitkering levenslang moeten garanderen. Hoe kun je die rekenrente veranderen? Door er van uit te gaan dat men na pensioendatum niet alleen in risicovrije waarden belegt. Maar bij beleggen in zakelijke waarden loopt de pensioengerechtigde het risico op (een keer?) een lagere uitkering dan bij aanvang van de uitkeringen bedacht.

Via deze lijn ging het denkproces richting de ‘wet variabele pensioenuitkering’ van mevrouw Klijnsma. VVD-Kamerlid Lodders vond dit te langzaam gaan en kwam -gesouffleerd door een of meerdere verzekeraars-tot een eigen initiatiefwetsvoorstel. In principe zeer eenvoudig en (vanuit de lijfrenteverzekeringen) herkenbaar: uitkeringen in beleggingseenheden. De uitkeringen zouden dan gaan fluctueren met de waarde van een beleggingsfonds (uiteraard in handen van een verzekeraar)

SZW denkt echter meer vanuit het collectief, dus vanuit pensioenfondsen. Men voorzag dat dit bij pensioenfondsen niet zou gaan werken. Vervolgens zijn er een aantal bepalingen vanuit de ‘wet variabele uitkering’ het initiatiefwetsvoorstel van Lodders binnen gefietst. De inkt was nog niet droog of de Tweede Kamer ging er mee aan de slag. Binnen vier uur (!) zijn hier – op 9 en 10 maart 2016 – allerlei besluiten over genomen. Door Kamerleden, die – begrijpelijkerwijs – ook niet alles konden doorzien.

En nu ligt er een gedrocht van een initiatiefwetsvoorstel in de Eerste Kamer waar zelfs deskundigen het niet meer begrijpen. Laat staan dat je het straks uit moet gaan leggen aan de werknemers / pensioengerechtigden, zoals ook BeFrank vast stelt. (Hoe leg je inderdaad aan een deelnemer uit dat zijn uitkering in principe gaat dalen, maar toch gelijk kan blijven of eventueel gaat stijgen.... )

Overigens: sommige (grote) verzekeraars hebben er aan mee geholpen dat deze ellende is ontstaan. Zij noemden de wet van Klijnsma al ‘de wet doorbeleggen’ en zagen een soort wenkend perspectief. De werknemer die pensioen opbouwt in hun beleggingsfonds bij opbouw EN over de pensioendatum heen begeleiden in de besteding van zijn gelden. Sommigen noemden het zelfs al een nieuw ‘financial plannings-intrument’. Een beetje zoals bij het 401K-plan in Amerika. Op zich misschien een loffelijk streven, maar de vraag is of die werknemers (in Nederland) daarop zitten te wachten.

Het zou erg verstandig zijn als de Eerste Kamer nog even een stap terug doet. En zich afvraagt: welk probleem gaan we met deze wet oplossen? En met name: voor wie is het goed? Voor de werknemer / pensioengerechtigde? Of voor de speeltuin van de verzekeraars?

Vrijdag 15 augustus zaten Rob Dorscheidt en ik bij de notaris. Om de stichting Geldbelangen op te richten. Daar vertellen we later nog wel een keer meer over. Gelukkig hadden we een notaris die er nog wat aan wilde toevoegen. Niet even een snelle actie. En toen hij zag waar wij ons mee me bezig willen gaan houden kwam hij spontaan over de brug met een kwalificatie over banken, die ik hier niet eens durf te herhalen…

Waar ging het om. De huizenmarkt is de afgelopen tijd behoorlijk in elkaar gedonderd. Goed, er is weer een herstel aan de horizon, maar toch zitten veel mensen nog met een hypotheek die hoger is dan de waarde van het huis. Dat maakt het lastig verkopen. Zeker als je huis uit  moet (scheiding, werkloos worden, ziek zijn, verhuizen voor ander werk, you name it). Dan zit je met een niet gedekte restschuld. Dus een 'onderwaarde' aanhouden (schuld is hoger dan de waarde van de woning) is niet handig. Een lagere schuld ten opzichte van het onderpand is nog beter.

Mede om dat op te lossen heeft de overheid de schenkinsgvrijstelling voor mensen die dat gebruiken voor de eigen woning tijdelijk verruimd. Gebruikt de ontvanger het geld om extra af te lossen dan is er geen schenkbelasting verschuldigd.

Waar de notaris zich erg boos over maakte was het feit dat banken en andere geldgevers in dát geval op hun strepen blijven staan en gewoon boetes in rekening brengen. “De regering neemt zo’n maatregel niet voor niets” zei hij. “Er is een maatschappelijk probleem en daar draagt de overheid een stuk aan bij om dat op te lossen. Maar banken lijken niet te zien dat het wel aardig zou zijn als ook zij een steentje er aan bijdragen. Overigens: als mensen de ‘onderwaarde’ aflossen krijgen die banken ook een veel minder risicovolle hypotheekportefeuille. Maar toch, ze doen het niet, de …. (piep).”

Wie wat sites van banken bekijkt ziet dat zij (extra) aflossen daar wel noemen. Soms ook wel mondjesmaat inspelend op de regeling. Maar er voluit voor gaan?

Welke bank gaat er adverteren met: “De druk van de hypotheek op uw woonhuis wegnemen? Kom eens langs voor een gesprek”? En dat de klant dan vervolgens een voorstel krijgt om de hypotheek boetevrij fors te verlagen; tot bijvoorbeeld 70% of 75% van de executiewaarde. Daardoor kan ook nog eens de rente-opslag voor de tophypotheek verdwijnen.

Ik hoor de CEO en zijn collega’s al brommen: “Wat? Een deel van onze vaste inkomsten weg geven? En nog boetevrij ook? Wij zijn gekke henkie niet…” Nee klopt, maar wel een maatschappelijke instelling!

Ik wordt steeds benieuwder naar het maatschappelijk statuut van de NVB straks. Wordt het echt een statement waarop banken afgerekend kunnen worden? Of toch alleen maar windowdressing?

“Beste Ben,

Ik reageer maar even op jouw blog van 5 augustus via deze blog. Dan blijft het behoorlijk onder ons. Want wie leest immers onze blogs? Als ik twitter dat er weer een blog staat dan krijg ik wat bezoekers. Niet veel. Jouw blog vond ik toevallig omdat iemand me de link er naar toe gaf. Anders was ik er nooit bij terecht gekomen.

Goed, dus even onder ons: vind je het niet vervelend dat de Consumentenbond zijn opinie via jouw blog bekend maakt? Dat ze bij de afdeling communicatie waarschijnlijk niet de nieuwswaarde er van in zagen om er een nieuwsbericht aan te wijden? Zoals ze bij het Nibud wel hebben gedaan. En wat opgepikt is door diverse media. Zodat de verspreidingskans van de mening groter is dan via een blog, dat weg valt in de grote mêlee van informatie, die de Consumentenbond biedt. Is dat niet jammer?

Ik baalde er destijds ook van dat ik de grove misstanden rondom de ‘betalingsbeschermingsverzekeringen’ niet onder de aandacht kreeg. “Een te lang woord voor in de kolommen van de krant” werd me verteld door de afdeling communicatie. Later bleek in de DSB-zaak dat van de 830 miljoen aan koopsommen voor dat soort verzekeringen er 530 miljoen aan provisie naar DSB was gegaan…. Ik wist dat het fout zat, maar kreeg de steen communicatief niet in de vijver geworpen.

In deze casus gaat het natuurlijk om een veel minder heftige misstand. ING maakt het de consument er niet gemakkelijker op. Jazeker, ik kan mijn gegevens bij ING downloaden en uploaden in mijn huishoudboekje. In mijn boek ‘De consument is financieel bewusteloos . . . nou en?’ heb ik eens stapsgewijs beschreven wat een consument dan moet doen.

• Inloggen met gebruikersnaam en wachtwoord bij de verschillende banken

• Opzoeken hoe je moet downloaden

• Periode selecteren die je wil downloaden

• Bepalen waar op de computer dat bestand komt te staan.

• Soms zelfs nog nadenken over wat voor soort bestand je wilt downloaden.

• Het downloaden starten en laten gebeuren.

• Inloggen in je huishoudboekje.

• Binnen je digitale huishoudboekje zoeken hoe je gegevens moet up-loaden

• Dan zoeken waar je het bestand hebt staan.

• Vervolgens die gegevens uploaden.

Waarom deze tien stappen als de consument het met een of twee muisklikken kan regelen?

Nu even naar jouw reactie.

Ik weet dat het de consument goede dingen heeft gebracht dat de Consumentenbond aan tafel heeft gezeten bij het opstellen van de Algemene Bankvoorwaarden. Maar als die nu gebruikt worden door ING om te zeggen dat wat AFAS Personal doet niet mag en dat de rechter ING daarin gelijk geeft (en jij in feite ook….) dan zeg IK niet dat jullie partners in crime zijn, maar heeft de rechter jullie dat gemaakt. Als ik jou was zou ik verder in mijn Consumentenbond-wiek geschoten zijn en direct hebben gezegd: “Oei, als banken de voorwaarden zo uitleggen dan zitten we dit najaar nog met ze om tafel om dat recht te gaan zetten”. Nu verwijs je naar in de maak zijnde Europese wetgeving. Jij en ik weten dat dat nog jaaaaaaren kan duren voordat het nationaal van kracht is. Dus moeten we daarop wachten? Ook al omdat het hier alleen om het gemakkelijk krijgen van inzicht in mijn en jouw gegevens gaat en niet over betalingstransacties.

Je zegt dat de Consumentenbond wil dat partijen met elkaar om tafel gaan om daarover procedures te gaan afspreken. Dat is (zoals we dat vroeger bij de Consumentenbond plachten te zeggen) ‘een eerste stap in de goede richting’. Wat ik niet helemaal mee krijg uit je reactie is: wat gaat de bond er verder aan doen. Blijft het bij deze uitspraak?

(Ook) als lid van de Consumentenbond wil ik je oproepen om hierin meer actie te ondernemen. Natuurlijk, de wereld vergaat niet als dit niet binnen afzienbare termijn geregeld wordt. Maar ook dit is weer een signaal vanuit de arrogante bankwereld dat ze graag met het geld van de consument werken, maar die consument verder links laten liggen. Ik verwacht van de Consumentenbond iets meer power dan een mening in een blog drie-hoog achter.

Goedhartelijke groeten,

Rob

P.S. En als je actie gaat ondernemen, kijk dan ook eens naar het initiatief QiY. Daarin krijgt de consument écht de regie. Dat moet je aanspreken. Toch?”

Op 30 juli 2014 heeft de rechter uitspraak gedaan in het kort geding dat ING had aangespannen tegen AFAS Personal. Ik verwijs hiervoor maar even naar mijn blog

Kort gezegd komt het hier op neer. AFAS Personal biedt een digitaal huishoudboekje aan. Binnen dat huishoudboekje kun je de gegevens van je betaalrekeningen kwijt. Dus je krijgt een mooi overzicht van wat er in komt en er uit gaat. Het binnen halen van de gegevens vinden veel mensen best wel gecompliceerd. Eerst downloaden naar je PC en dan weer uploaden naar AFAS Personal huishoudboekje. En zelfs als je dat niet zo moeilijk vindt: het kan gemakkelijker. Je klikt binnen AFAS Personal aan dat zij de gegevens bij ING (of welke bank ook) op kunnen halen en binnen hun systeem kunnen verwerken. Nog voordat je maar kunt bedenken of je een kopje koffie wilt of niet is het geregeld. Maar…dan moet AFAS wel weten welke inlogcode zij moeten gebruiken om bij jouw gegevens te komen. Dus moet je je inloggegevens aanbieden, die je anders alleen invoert als je met internetbankieren bij ING bezig bent. En dat mag je niet, als particuliere rekeninghouder bij ING. Want dat vinden de banken onveilig. De rechter geeft ING hierin nu gelijk.

Op zichzelf ben ik blij dat banken mijn geld zo goed mogelijk willen beschermen. Natuurlijk mag niet Jan en Alleman maar binnen mijn rekening van alles kunnen doen. Maar daar gaat het hier helemaal niet om. AFAS Personal heeft steeds tegen de banken gezegd: ‘we willen dat de consument zo eenvoudig mogelijk overzicht en inzicht krijgt over wat hij binnen heeft gekregen en wat hij uitgeeft; wij willen helemaal niet dat er via ons betalingstransacties gedaan kunnen worden’. Omdat de banken – en ING in het bijzonder – niet wilden mee denken aan een oplossing voor alleen die overzichtverstrekking (let wel: alleen bij particulieren; bij zakelijke rekeningen is het al heel gebruikelijk) heeft AFAS Personal het voor haar klanten geprobeerd op een andere manier. Hoe kan je het klantbelang meer centraal stellen? (Zouden banken een voorbeeld aan kunnen nemen)

Klap in het gezicht

Ik ben benieuwd hoe de hoofddirectie van ING dit feit gevierd heeft. Met champagne? En met meesmuilend gelach naar ‘zo’n partijtje als AFAS Personal’? Dat zij als ING toch maar weer even hebben laten zien dat er met hen niet te spotten valt?

Ik hoop dat ze beseffen dat ze een pyrrus-overwinning hebben behaald, waarmee ze de consument en de rest van de maatschappij een klap in het gezicht hebben gegeven. Als ze de ballen van een leeuw hebben nodigen ze AFAS Personal direct uit om afspraken te maken over hoe ze wel zo gemakkelijk mogelijk de gegevens van hun klanten – die dat zelf willen! – over kunnen hevelen naar het huishoudboekje van AFAS Personal (of van welk ander huishoudboekje dan ook.) Is helemaal niet zo moeilijk. ING doet dat in Amerika al jaren.

Het Nibud heeft er gelukkig in een nieuwsbericht bij de banken op aangedrongen om aan zulke oplossingen mee te werken. Niet zo gek als we de berichten van de DNB lezen dat verder gebruik van de pinpas tegen gehouden wordt doordat mensen dan geen overzicht meer hebben. Met name de kwetsbare groepen (mensen met schulden) zijn daardoor aangewezen op cash. Dat is het minst efficiënte betaalmiddel van deze tijd. Er moeten auto’s door het land rijden om de flappen en de munten her en der te bezorgen. Ze moeten ook weer opgehaald worden wanneer ze aan vervanging toe zijn. Bedrijven en particulieren moeten met dat cash over straat of het ergens anders verbergen. Afstorten bij banken wordt ook steeds lastiger. Dus meneer de rechter: als we het over veiligheid hebben….

Volgens de uitspraak is de Consumentenbond nu partner-in-crime. De algemene bankvoorwaarden zijn opgesteld in overleg met de bond. Daarom vertrouw ik er op dat de Consumentenbond op zeer korte termijn met een ferme reactie komt, waaruit blijkt dat die voorwaarden niet bedoeld zijn om de consument een gemakkelijk overzicht en inzicht over zijn inkomsten en uitgaven te onthouden en dat zij daarom snel met de banken om tafel gaat om daar een oplossing voor te vinden.

Oh ja, vergeet bij dit alles het initiatief QiY niet.

"Dag meneer Goedhart, met Achmea Adviesdiensten. Wij zijn uw tussenpersoon voor uw lijfrentepolis bij Avero Achmea. We willen het over uw lijfrentepolis hebben. Waarschijnlijk gaat u straks minder geld krijgen dan er nu in de polis zit en wat u er nog aan gaat betalen. We willen kijken of er een oplossing is”

- “Zoals”

“We kunnen die € 42.000 overlijdensrisico er uit halen en apart verzekeren tegen een goedkopere premie.”

- “42,000? Er is m.n. een nabestaandenlijfrente in de vorm van een overlevingsrente van € 9.000 per jaar ten behoeve van mijn vrouw verzekerd, toch?”

“Oh dat wist ik niet. Dat staat hier niet in mijn scherm. Ik zal even bellen met mijn collega van Avero.(..) Ja dat klopt. Er is een nabestaandenlijfrente.”

- “Kunt u me daar ook een alternatief voor bieden?”

“Nee. Dat product kennen we niet. Ook geen andere verzekeraar durf ik te beweren.”

- “Maar we kunnen het toch nabootsen? Een kapitaal verzekeren waaruit die € 9.000 per jaar moet voort komen? Zoals dat bij pensioen ook dagelijks gebeurt?”

“Oh, dat zullen ze bij de afdeling pensioenen vast wel kunnen. Wij kunnen dat niet bieden”.

- “Maar voor die € 42.000 kunt me wel een alternatief bieden?”

“Jazeker; hoe wilt u die verzekerd hebben? Gelijkblijvend of annuitair dalend?”

- “Liefst zoals nu. Als 110% van de waarde van de verzekering.”

“Dat kan niet. Dat product kennen we niet. Overigens: als we de overlijdensrisicoverzekering er uit halen en apart verzekeren, dan kan het geen lijfrente meer zijn”.

- “Waarom niet?”

“Dan wordt het een losse overlijdensrisicoverzekering. En dan kan er geen lijfrente uit voort komen”

- “Maar ik kan toch gewoon vragen om een lijfrentebepaling op de polis te zetten dat – zodra ik dood ga - het kapitaal beschikbaar komt en mijn vrouw er een nabestaandenlijfrente voor moet kopen?”

“Nee, dat kan niet. Dat product kennen we niet”

- “En als het geen lijfrente meer is, dan kan ik de premie ook niet meer aftrekken?”

“Nee, dat klopt.”

- “Dus….als ik gewoon alles verzekerd wil laten zoals het nu is, een lijfrenteverzekering met volledige aftrek van de premie dan ….”

“Dan kunnen wij u geen passende aanbieding doen. Dan schudden we elkaar de hand en alles blijft zoals het is”.

- “Eh… maar in feite zegt u dat u mijn risico van overlijden goedkoper kunt verzekeren?”

“Ja. Bij Centraal Beheer Achmea. Voor ongeveer een derde van de premie, die u bij Avero betaalt”.

- “Oke. Als u dat dan eens doet binnen mijn huidige verzekering bij Avero.

“Nee, dat kunnen wij niet. Daarvoor moet u bij Avero zijn.”

- “Maar u bent toch van hetzelfde concern? U bent van ACHMEA Adviesdiensten. Ik ben verzekerd bij Avero ACHMEA. Dat is toch dezelfde club?”

“Nee, dat moet u anders zien. Avero Achmea staat los van ons”

- “Maar u had het net over ‘uw collega bij Avero Achmea’?”

“Toch moet u dat anders zien.”

- “En als ik dat niet anders wil zien?”

“Dan is dat uw keuze. Kan ik u verder nog van dienst zijn?”

- “Eh…nou nee…ik zou niet weten hoe u mij überhaupt van dienst bent geweest…U begint met mij te bellen, te zeggen dat mijn overlijdensrisico in feite goedkoper te verzekeren is, maar dat het dan plotseling geen lijfrenteverzekering meer is en dat - omdat ik dat wel graag wil - u dan geen alternatief bieden, omdat ik ‘iets anders wil’…. (?) Hoe kunt u dan vragen of u mijn  nog van dienst kan zijn? Had u vantevoren niet kunnen bedenken dat u mij geen vergelijkaar alternatief kan bieden?'

“Nee. U wilt niet veranderen, dus dan laten we het zo. Dan wens ik u nog een prettige middag.”

Een wat verkorte versie van een hersteladviesgepsrek, waar Achmea midden in de zomer bij mij mee aan komt zetten. Dat tot niets leidt als IK (als consument) in feite gewoon DEZELFDE DEKKING wil houden omdat het mij past, maar ACHMEA de bestaande DEKKING NIET OP EEN ALTERNATIEVE MANIER KAN BIEDEN omdat het ACHMEA niet past. Omdat ze ‘het product niet kennen’ , het niet binnen hun systemen past, ze welke andere reden dan ook hebben om mij niet tegemoet te komen.

Vinkjescultuur....

ACHMEA kan nu wel lekker een vinkje achter mijn naam zetten in hun rapportage naar de AFM. “Klant benaderd. Wilde niet meewerken aan een wijziging. Situatie ongemoeid gelaten…..”

Nu maar hopen dat ik nog eens antwoorden krijg op mijn klacht en vragen, die ik twee maanden geleden heb gesteld aan de directie van Achmea ‘leven en pensioen’.

Zorgen….

Ik maak me zorgen. Ik heb toevallig ‘een beetje’ verstand van levensverzekeringen. Ik kan doorvragen, de consequenties overzien. Hoeveel andere consumenten zullen dat kunnen? Hoeveel consumenten zullen op een alternatieve aanbieding in gaan ‘omdat het goedkoper is’, maar waarbij dan de lijfrentevorm verlaten wordt, terwijl daar ooit bewust voor is gekozen? Hoeveel consumenten zullen – als ze wel een lijfrente willen houden – dan maar gewoon te duur voor overlijdensrisico verzekerd blijven? Terwijl in feite aangetoond wordt dat Achmea het met minder premie voor het overlijdensrisico kan doen?

Nu is dit toevallig bij Achmea. Maar bij hoeveel andere verzekeraars speelt dit?

Ik vermoed dat dit een actie van Achmea is geweest in het kader van de ‘hersteladvies-push’van de AFM. En dat ze al lang blij waren weer een vinkje te kunnen zetten….

Ontwoekeren….

Woekerpolissen vragen nog steeds meer aandacht dan ze krijgen. Een heleboel consumenten worden nog flink genomen door de verzekeraars.

Volgens mij is er heel eenvoudige oplossing. Verzekeraars stellen binnen de bestaande producten het tarief voor bijvoorbeeld overlijdensdekking, de premie per eenheid verzekerd bedrag naar beneden bij. Ze verlagen ook nog eens de kosten. En het probleem is opgelost. Maar met dit soort gesprekken in mijn achterhoofd vrees ik het ergste. Het woekerpolisdossier woekert waarschijnlijk nog vele jaren door, waarbij verzekeraars met grote bezems bezig zijn. Hun straatje schoon te vegen…..

Soms vraag ik me af: waarom zou ik weer verzinnen wat ik moet schrijven als ik dat al eerder gedaan heb? Daarom hieronder enkele gedeelten uit mijn boek ‘De consument is financieel bewusteloos . . .nou en?’

“Door alle digitalisering zijn we steeds verder af geraakt van het OVERZICHT over onze geldzaken. Het toont zich in een grote diversiteit van vormen. Soms nog in de vorm van munten en biljetten. Maar meestal in de vorm van cijfers en getallen. En dan ook nog op verschillende manieren. Iedere bank en vermogensbeheerder geeft in een andere lay-out mij aan of ik nog geld heb. Of eigenlijk niet. En als ik het niet heb of ik dan toch nog wel geld kan uitgeven. Of niet.

Maar als ik het bij de één niet heb dan kan het bij een andere nog wel zo zijn. Of ook niet meer.

Banken hebben hun best gedaan ons zo min mogelijk te laten beseffen waar ons geld naar toe gaat. Als vroeger iemand cash geld kwam halen voor de huur dan zag je als consument dat geld vanuit jouw hand verdwijnen in die van de ander.”

Dus: (een beetje?) bijhouden is verstandig.

“Voor veel mensen werkt papier nog goed. Maar het kan slimmer. In deze digitalitijd zijn we gewend geraakt aan schermpjes voor onze neus.

Wat zou het mooi zijn als we op zo’n schermpje kunnen kijken en dat we direct voor ogen krijgen: “Met jouw geldzaken is het puik geregeld”. Of “nou, het is maar zo-zo” of “Als je zo doorgaat ont-staat er ellende!”.

Het lijkt me dat niemand kan zeggen dat dit science fiction is.

Om dit te regelen is het nodig dat het systeem achter dat schermpje over gegevens beschikt van geld van de consument dat her en der verspreid staat. Bij die bank dit, bij een andere dat, en weer een andere zus. En bij verzekeraar die-en-die heb je dit-en-dat en bij een andere weer wat anders. Het systeem moet die gegevens op kunnen roepen zodra je dat als consument WILT.”

Een software-bedrijf dat zo’n applicatie ontwikkelt wil of moet met de banken en verzekeraars afspraken maken over de ‘overvoer’ van gegevens. Omdat ik er bij betrokken ben geweest vanuit het Nibud weet ik dat AFAS Personal dit bij de diverse banken in Nederland geprobeerd heeft bij de (door-)ontwikkeling van hun huishoudeboekje. Daarbij werd benadrukt dat het niet verder hoefde te gaan dan ‘read-only’. Er zouden geen transacties hoeven te worden uitgevoerd. Dát gegeven zou het voor eventuele hackers ook zeer oninteressant maken om eventueel in te breken. Het kwam bij ING zelfs bijna tot een hoopgevende toezegging. Maar toch werd er weer een blokkade opgeworpen.

De meest heldere blokkade legde Hans Hagenaars van ING neer. In een presentatie over wat we beoogden met dit soort systemen (de consument op een gemakkelijke manier overzicht en daarmee inzicht bieden in zijn geldzaken) heeft hij mij bijna letterlijk gezegd: “Rob, wij zijn een commercieel bedrijf en zoeken handel. Dus aan dit soort dingen zullen wij niet mee werken. Als mensen dat willen bijhouden dan doen ze dat maar bij ons.” Op de vraag hoe dan de gegevens er in moesten komen van geldzaken die niet via ING liepen werd gezegd: “Dat kloppen ze dan maar in.”

Ik was verbijsterd. Banken zeggen al sinds 2009 dat het klantbelang centraal gesteld moet worden (Commissie Maas), hebben dat nog eens herbevestigd via de commissie Wijffels en komen na de zomer met een maatschappelijk statuut waarin ze zullen zeggen hoe belangrijk ze zijn voor de samenleving en daarnaar willen handelen.

Wat we vroegen ging veel minder ver dan waar de Europese wetgever naar toe lijkt te gaan. In dat geval wordt derden toegestaan betalingen te regelen tussen ‘mijn’ bank(en) en die van de ander. Wij vroegen slechts inzage in de gegevens – en op een veel eenvoudiger manier dan nu -, waarbij het de consument is die de regie daarover heeft. Maar nee, meewerken ho maar!

Waarom klap ik hierover nu uitgebreider uit de school dan ik in mijn boek doe? Omdat ING AFAS Personal op 16 juli voor de rechter heeft gedaagd. AFAS Personal heeft een internationaal geaccepteerd systeem gevonden om als consument aan die gegevens bij ING te komen. ING pikt dit niet en wil AFAS Personal dwingen daarmee te stoppen. ING gooit het op ‘veiligheidsrisico’s’, maar er is al lang onderkend dat die niet hoeven te spelen als je daar duidelijke afspraken over maakt. Zeker niet bij ‘read-only’.

Het is een kort geding. Dus lekker diep juridisch uitspitten zit er niet in. Ik hoop dat de rechter onderkent dat ING het argument van ‘veiligheidsrisico’ slechts als dekmantel hanteert om de eigen commerciële handel te verdedigen. Dan hoop ik dat de rechter partijen ertoe dwingt om met elkaar om tafel te gaan en afspraken te gaan maken over de overvoer van gegevens op de voor de consument meest eenvoudige manier. Die maatstaf kan dan ook gebruikt worden voor andere banken. En voor andere leveranciers van Personal Financial Management Systems dan AFAS Personal. Zoals internationaal al heel gebruikelijk is en waarbij Nederland een lelijke vreemde eend in de bijt is.

Aparte BetaalBank

Overigens, om al dit gedoe en juridische strijd te voorkomen voor de dagelijkse geldtransacties te is het verstandig als we in Nederland overgaan tot een aparte niet-commerciële BetaalBank.

En verder: laten we ook eens kijken naar het QiY-initiatief. Dan heeft de consument altijd de regie en worden er gegevens meer digitaal overgepompt. Maar dat is weer een andere discussie.

P.S. ING heeft het huishoudboekje TIM van het schap gehaald. Het is toch raar dat zij hun klanten – die dat willen – het nu moeilijk maken om hun inkomsten en uitgaven digitaal bij te gaan houden?

Ook het artikel van Pascal Spelier over dit onderwerp is zeer lezenswaardig. https://finno.wordpress.com/author/finnovatie/

Nabrander

Als ZZP-er doe ik mijn boekhuding via e-boekhouden.nl. Vanmorgen meldt men mij enthousiast dat - in overleg met ING - het binnenkort mogelijk is een automische koppeling te hebben met de ING-bankrekening. Iedere 24 uur wordt dan automatisch mijn boekhoudprogramma bijgewerkt vanuit het ING-systeem...

Huh? Waarom kan het voor mij als ZZP-er wel en waarom kan dat voor mijn 'particuliere boekhoudprogramma; zoals AFAS Personal'' dan niet? Ik heb al een paar gebroken klompen door ING. Maar er zijn er weer een paar bij.

Wat een ongelofelijke oelemetoet ben ik toch! Dat ik dat nooit zo scherp ingezien heb. Vrijwel alle, zo niet alle beleggingsverzekeringen hadden nooit verkocht mogen worden op de manier waarop het gegaan is! Ik zat te lezen in de stukken van Martin van Rossum en René Graafsma toen bij mij het kwartje viel.

'Bedenk waarin gij wilt beleggen'

Als je als consument GELD OVER HEBT en je dat wil beleggen dan kun je gaan bedenken WAARIN je wilt beleggen. Beleg je het in ‘dit’ dan is het te verwachten rendement ‘zus’ en als je belegt in ‘dat’ is het prognoserendement ‘zo’. Elke soort belegging heeft ook zijn eigen kosten. Kom je er zelf niet uit dan zal een adviseur je op deze manier de weg wijzen.

Omgekeerd: als je over een tijdje een bepaalde hoeveelheid GELD WILT HEBBEN en je belegt in vastrentende waarden zul je waarschijnlijk meer geld moeten inleggen, weg zetten, betalen (noem het zoals je het wil) dan wanneer je het in aandelen doet, waar het te verwachten rendement hoger is. (Maar je ook meer risico loopt)

Inleggen en vervolgens als een haas op de weg gaan zitten om te kijken of er koplampen aan komen is niet verstandig. Nog onverstandiger is om stil te blijven zitten als je die koplampen in beeld krijgt. Dus kijkt een belegger – of diens adviseur – regelmatig naar de portefeuille om te kijken of alles nog loopt zoals bij aanvang gedacht en past eventueel wat aan. Doel wat lager stellen, wat meer gaan inleggen, beleggingsmix veranderen, etcetera.

BIJ DE BELEGGINGSVERZEKERING ZIJN AL DEZE ESSENTIALIA VAN BELEGGEN MET VOETEN GETREDEN!

De consument, die een beleggingsverzekering kreeg geoffreerd, kreeg een papiertje waarop stond welk bedrag er uit zijn verzekering zou komen bij 6% - 8% - 10% rendement, of 8% - 10% - 12% of…. Nou ja in ieder geval een keuze van drie (meestal). Had je als doel om ooit een bepaald bedrag bij elkaar belegd te krijgen (en dat was zeker zo bij een hypotheek: voldoende poen om de aflossing te kunnen voldoen) dan dacht je: “ach, dat bedrag bij dat middelste rendement – veel mensen kiezen bij een keuze van drie de middelste – komt mij wel goed uit, dus daar ga ik voor”. De consument ging dus een bedrag betalen dat er toe zou moeten leiden dat bij dat ‘middelste’ rendement zijn doel bereikt zou worden.

Er zijn ook adviseurs geweest, die klant er op wezen dat ‘een verzekeraar van nature voorzichtig is, dus dat het hoogste rendement ook best wel eens gehaald zou kunnen worden, dus dat je best van het hoogste rendement uit zou kunnen gaan….’ Gevolg: de klant hoefde minder te gaan betalen dan bij het kiezen van een lager rendement…..En zeker bij een hypotheek – waar de consument naar een zo laag mogelijke maandlast streeft – is de consument best bereid om dat rad voor ogen gedraaid te krijgen. Weet die consument veel….

Nu komt het!

Pas bij het AANVRAGEN van de verzekering moest de consument de KEUZE maken, WAARIN de verzekeraar zijn geld zou moeten beleggen. Bij mijn weten werd er vervolgens niet nagegaan of bij die keuze ook het (eerder) gekozen prognoserendement paste!

Stel dat de consument bij het aanvragen een defensieve belegging wilde, dan werd niet gekeken of het eerder gekozen rendement ook haalbaar zou zijn!

Sowieso hadden de meeste assurantieadviseurs geen verstand van beleggen, dus boden de verzekeraars de klanten (maar eigenlijk de adviseurs) massaal mixfondsen aan. ‘Ach, van alles wat; lekker gespreid over vastrentend, obligaties, onroerend goed en aandelen; fijn toch?’ Daarin zaten dus ook elementen die intrinsiek het te verwachten prognoserendement drukten! Zodat je – zeker als adviseur – eigenlijk dan al had kunnen verwachten dat het doel nooit bereikt zou worden.

De haas en de koplampen

Hoe was de follow up? Gingen verzekeraars en adviseurs regelmatig met de klant om tafel om te zien of er nog iets aangepast zou moeten worden in de beleggingen? Geen onderzoek naar gedaan, maar als ik op signalen af ga die ik in die ruim 25 jaar - waarin de beleggingsverzekeringen zijn verkocht - mee heb gekregen durf ik te stellen dat bij een 80 – 20 - regel dit in 80% van de gevallen niet is gebeurd! Ik vrees zelfs in meer gevallen niet.

Recall noodzakelijk

Conclusie: de beleggingsverzekering had nooit verkocht mogen worden zoals ze verkocht zijn. Bij de beleggingsverzekering is nooit de begeleiding gegeven die je als consument – met een enorme kennis-bias- had mogen verwachten.

Dus moeten ze in feite allemaal teruggedraaid worden!

Iedere andere oplossing (inzicht geven in kosten, compensatie bieden op basis van een hele slechte Wabeke-norm, overlijdensrisico er uit slopen en ‘elders’ sluiten) zijn in feite lapmiddelen waar de consument niet bij gebaat is!

Gezien de hoeveelheid verkochte beleggingsverzekeringen, de hoeveelheid huishoudens, de hoeveelheid verzekeraars -die elkaar na-ge-aapt hebben - moet deze recall-actie centraal geleid gaan worden. De overheid kan hier niet stil bij blijven zitten. Ook al niet omdat veel burgers dit soort verzekeringen hebben bij geheel of deels door de overheid gesteunde instellingen. Veel consumenten zijn nu de hazen waar de koplampen op af komen! Dat gaat een grote economische crisis opleveren.

Op deze morgen valt mijn mond open van verbazing over de berichten die vanuit de AFM komen.

Defined benefit <–> Defined contribution-pensioen

De door mij tot nu toe hoog geachte bestuurder Theodor Kockelkoren hield een speech op een congres met pensioendeskundologen en zette ze in een richting, die alleen voor financiële technocraten begrijpelijk is. Hij legt de bijl aan de stam van het pensioenstelsel zoals we dat in Nederland kennen en wat recht doet aan wat pensioen in feite is en al sinds de oertijd geldt. Wanneer je niet meer kunt ‘jagen’ (door ouderdom, ziekte of overlijden) zorgen anderen er voor dat jij door kunt leven. Met geld dat jij en anderen bijeen hebben gebracht. En als het even tegen zit dan zullen jij en die anderen daar iets aan moeten doen.

Maar Kockelkoren benadert het van het geldprincipe: hoeveel leg IK in en hoeveel krijg IK er uit? En als die uitkomst onrechtvaardig is (of voelt) dan moet het maar anders. Dan heb IK er in ieder geval geen last van als het bij ANDEREN wat minder gaat.

Gevolg is wel dat als het MIJ wat minder gaat ik er ook niet op hoef te rekenen dat ANDEREN dan bij zullen springen. Waar dat toe leidt kun je in Amerika goed zien.

Wat mij betreft een volstrekt verkeerd uitgangspunt voor de komende pensioendiscussie. Ook nog eens over de hoofden van de financieel bewusteloze consument heen.

Ik vind het oké als we het met elkaar gaan hebben over hoever je moet gaan in de solidariteit. Moet je met elkaar zorgen dat (enkelen) ieder jaar tot hun negentigste een cruise kunnen maken? Of moeten we voorkomen dat we net niet omkomen van de honger?

Maar het uitgangspunt moet blijven gelden: pensioen is een verzekering met per definitie onvergelijkbaarheid van inleg en uitkomst.

Pluim voor banken en verzekeraars

Verder krijgen banken een verzekeraars vandaag een pluim op de hoed (of ergens anders) geplaatst, die – zeker op dit moment – zeeeer misplaatst is. Met een kop op de site van de AFM “Banken en verzekeraars handelen geleidelijk meer in het belang van de klant”, daarbij aangevend dat ze een 3,5 op een 5-puntenschaal scoren, geeft de AFM een signaal af dat het wel goed zit met die banken en verzekeraars. Als eenvoudige denker zie ik ze dus een rapportcijfer van 7 krijgen (‘ruim voldoende’ wat kan leiden tot een achterover-leun-effect bij banken en verzekeraars. Want of ze de ambitie zullen hebben richting een 5 (= 10) te gaan vraag ik me af.

Waar baseert de AFM zich op?

Via de actie www.verteljebankdewaarheid.nl hebben we met 2.000 mensen van de NVB geëist om een grootschalig, objectief onderzoek onder consumenten te houden over de houding van banken. De NVB heeft de eis welwillend in ontvangst genomen, maar nog niet toegezegd er ook iets mee te zullen doen. Dus hoe weten we dan eigenlijk of consumenten zelf ervaren dat hun belang (weer) meer centraal komt te staan?

Woekerpolissen

Over de beleggingsverzekeringen lees ik in het Financieele Dagblad: “De Hollander (hoofd toezicht financiële ondernemingen van de AFM) noemt het dossier beleggingsverzekeringen als voorbeeld. ‘We zeggen: benader die klant nou zo persoonlijk mogelijk. Schrijf geen brief, maar bel ze tot er contact is gelegd.”

Huh?!!! Als eerste moeten de al twintig jaar bekende productgebreken opgelost worden: Snijden in de nog steeds bovenmatige kosten en een premie voor het overlijdensrisico vragen, die recht doet aan verbeterde levensverwachtingen.

Eens, ook dan nog kan de (dan inmiddels weer tot ‘beleggingsverzekering’ geworden) woekerpolis nog steeds niet doen wat men ervan had verwacht. Maar dat komt omdat er prognosekapitalen zijn afgegeven op 8% tot 12% en de klant vervolgens in de gelegenheid gesteld werd om in ‘vastrentende waarde te beleggen’. Die vuiligheid kan daarna worden opgeknapt.

AFM ‘uit de tijd’ (?)

Ik heb de AFM zien ontstaan tijdens mijn tijd bij de Consumentenbond. Er was ook veelvuldig overleg. De ambities waren hoopgevend. Voor de consument. Maar zo langzamerhand zie ik een financieel technocratische toezichthouder, gevuld met ambitieuze jonge mensen (HRM-doelstelling AFM) die vaak – denk ik – niet eens weten waarom de AFM er moest komen die het echte consumentenbelang uit het oog dreigen te verliezen.

Beste AFM: er zijn nog wel meer zaken aan te pakken; ik noem ze in mijn boek ‘De consument is financieel bewusteloos . . .nou en?’ Zoals

- Betalingsverkeer via een aparte Betaal-Bank, los van de commerciële banken

- Veel betere vergoeding voor in beheer gegeven geld (spaarrentes)

- Geen geklooi met spaargeld, zoals een dapkanconstructie

- Veel betere begeleiding bij aan gaan van krediet

- Geen (stiekume) woekerrentes bij krediet

- Winstdelende lijfrenten

- Geen bovenmatige vermogensbeheerkosten.

- Etc.

Nee, van deze houding van de AFM word ik zeer verdrietig. (Nog zacht uitgedrukt. Ik ben er gewoon boos over.)

Pensioen is een regeling waarbij mensen zorgen dat ouderen, zieken en nabestaanden van overleden verzorgd blijven worden. Pensioen is een fenomeen dat al zou oud is als de weg van Kralingen. Of eigenlijk nog ouder. Het bestaat al sinds het begin van onze beschaving.

Wubbo Ockels heeft het zo mooi beschreven in zijn afscheidsbrief: Het doel van ons leven is om te overleven. In de oudheid was men daar de hele dag mee bezig. Mammoeten schieten voor het vlees en de huiden. Gewassen verbouwen voor aanvullende voeding. Dak boven het hoofd door middel van een grot. En zorgen voor nageslacht. Jongeren die taken van de ouderen konden overnemen zodra de ouderen dat niet meer konden. Maar ook als iemand ziek was of als een partner was overleden zorgden dan anderen voor eten. En warmte. Geen mens werd verstoten.

Later werd het anders. Werken werd niet langer: het schieten van mammoeten en het verbouwen van gewassen. We gingen opdrachten doen voor anderen. Kregen daar geld voor en van dat geld konden we (over-)leven.

Zeker sinds de industriële revolutie is het vrij gebruikelijk geworden dat mensen niet meer zelf dieren hielden en gewassen verbouwden. Men werkte voor een baas, kreeg geld en daarvan kon men de levensbehoeften betalen.

Maar wat nou als men (te) oud was om te werken? Of ziek? Of overleden en er afhankelijke nabestaanden waren? Dan was er familie. Of de kerk. Of charitatieve instellingen. De geholpenen kwam er meestal wel bekaaid van af. Dus werd er bedacht hoe men die mensen met geld kon helpen. Vanuit de staat. Maar ook vanuit werkgevers.

Pensioenfondsen zijn er niet gekomen omdat de overheid dat per sé wettelijk wilde. Ze waren er al voordat de Pensioen- en spaarfondsenwet werd ingesteld. Alleen omdat het een aantal keren toch fout was gegaan besloot de overheid tot meer werknemers-bescherming. ALS pensioen werd toegezegd DAN de gelden onderbrengen bij een pensioenfonds of een verzekeraar. En regels voor die fondsen en verzekeraars En als men binnen een bedrijfstak dat wilde (werkgevers én werknemers!) dan kon er een verplichtstelling worden gevraagd in een bedrijfstakpensioenfonds.

Op die manier is een uitstekend pensioensysteem ontstaan in Nederland! Alom geroemd. Er zijn mensen die dat systeem willen uithollen. Er zou meer keuzevrijheid moeten komen. Minder solidariteit tussen jongeren en ouderen. Staatssecretaris Klijnsma lijkt gevoelig voor deze argumenten.

Het programma EZ van de VARA van 23 mei 2014 (klik hiernaast hier) toont aan dat mensen over het algemeen minder de goede beslissingen (kunnen) nemen dan door de rationelen in de financiële sector wordt gedacht. En zeker niet langer dan tien jaar (en dat is al lang) vooruit willen kijken. Bij de analyse van mijn boek ‘De consument is financieel bewusteloos . . . nou en?’ constateer ik – op basis van meerdere wetenschappelijke onderzoeken – hetzelfde.

Het is daarom goed om te vast te stellen – zoals ik in mijn boek doe – dat pensioen een verzekering is. Per definitie is men in een verzekering solidair. Niet iedereen krijgt er uit wat men er in stopt. In geld althans. Maar zij die het nodig hebben worden geholpen. Dat heet solidariteit.

Opmerkelijk dat daarom mensen als Peter Verhaar (die in talkshows als ‘deskundige’ wordt opgevoerd) in een twitterberciht stelt dat pensioen en solidariteit niets met elkaar te maken hebben.

Moet er dan niets aan ons pensioensysteem veranderen? Natuurlijk mag dat. We moeten ons afvragen hoe ver de solidariteit moet gaan. Moet iedereen in staat worden gesteld eventueel tot zijn negentigste ieder jaar een cruise te maken van € 10.000? Of moeten we voorkomen dat iemand net niet omkomt van de honger. Daar ligt nog een grote weg tussen.

De jongere mensen - waarvan ik soms de geluiden hoor dat die senioren een toch wel heel best leven hebben ‘ten laste van portemonnee van die jongeren’ zou ik willen zeggen - verdiep je eens echt in wat geld in een mensleven doet. Verdiep je eens in de vraag waarom je opa of oma gekort worden op hun pesnioenuitkering….

En vergeet niet – zoals Gerard Riemen terecht in de uitzending opmerkte - dat senioren straks de economische motor van jouw omgeving zullen zijn.

Het is te hopen dat deze uitzending van EZ er aan bijdraagt dat we nog tot in lengte van jaren trots kunnen zijn op ons pensioensysteem. En dat zij die streven naar ont-solidarisering, liberalisering en individueel kapitaliseren niet hun zin krijgen. De financieel bewusteloze consument zit daar helemaal niet op te wachten.

Toegegeven, ik heb het uit de tweede hand. Ik lees op AM-web: “Van Vroonhoven heeft de ‘woekerpoliscultuur’ zelf meegemaakt, als directielid van Nationale-Nederlanden, hoewel ze zelf niet verantwoordelijk was, schrijft het FD. “De intentie was nooit om slechte verzekeringsproducten te verkopen”, zegt ze nu tegen het FD. “Maar ik heb de druk van de commercie zelf ervaren. Ieder jaar moest de winst weer iets groter zijn. Ruimte voor tegengeluiden was er niet.”

Het gaat over Merel van Vroonhoven, sinds kort bestuursvoorzitter van de Autoriteit Financiele Markten, de toezichthouder op het gedrag van de financieel dienstverleners richting de consument. De toezichthouder, die er moest komen om de consument te beschermen tegen de cultuur, die er – zeker sinds de jaren negentig – ging heersen binnen financieel dienstverleners om niet langer VOOR de consument geld te gaan verdienen maar AAN de consument. De eerste aanzetten voor deze vorm van toezicht waren er al eind jaren negentig / begin van deze eeuw. En de argumenten om tot dit soort toezicht te komen werden versterkt door de twee grote schandalen die Nederland begin deze eeuw kende: de aandelenleaseaffaire en de woekerpolisaffaire.

Het zijn beide affaires, waar ING / Nationale Nederlanden een grote rol in heeft gespeeld. En waarin NN nog steeds een grote rol speelt. En waarin NN nu via het Europees Hof probeert om uitgesproken te krijgen dat levensverzekeraars vroeger de klant helemaal niet over kosten e.d. zouden hebben hoeven te informeren.

Niet bekend?

In de Consumentengids van december 1980 (!!) heeft de Consumentenbond zich al druk gemaakt over de hoge kosten in levensverzekeringen. Na opkomst van de beleggingsverzekeringen begin negentiger jaren hebben verschillende mensen de kat de bal al aangebonden. De broers Ivo en Falco Valkenburg stelden toen al verschillende jaren rapporten op, waarin zij constateerden dat er wel erg veel geld uit beleggingsverzekeringen van de consument richting verzekeraars verdween. Die rapporten hebben zelfs tot Kamervragen geleid. Prof. Arnoud Boot heeft ook toen al een behoorlijke duit in het zakje gedaan.

En ik kwam laatst nog een artikel van mezelf tegen uit het blad Money van 1997, waarin ik de consument probeerde te waarschuwen voor de verborgen kosten in dit soort constructies.

Maar de trein denderde voort (over de consument heen) en niemand hoorde het geroep van mensen als de broers Valkenburg en Boot.

Als dit – wat ik gelezen heb – inderdaad het antwoord van Van Vroonhoven is dan betreur ik dat zeer. Je zou willen dat ze zou krachtiger zou hebben gezegd: “Ja, in die jaren ben ik er achter gekomen dat Nationale Nederlanden evident verkeerde producten aan het verkopen was. Ik heb geprobeerd dat schip te keren. Maar met zo’n mammoettanker lukt dat niet in je eentje. Dus ben ik maar wat anders gaan doen.”

Van René Frijters van KNAB heb ik wel eens gehoord dat hij – toen hij bij DSB binnen liep – eigenlijk al na een dag besefte dat het zijn club niet was. Zijn professionaliteit maakte dat hij er toch wat langer bleef zitten. Maar uiteindelijk stapte hij toch maar op. Dát is krachtig.

Op zichzelf lijken de intenties van Van Vroonhoven ook wel goed. Tenminste als ik af mag gaan op het interview in managementscope van 1 september 2005. (klik hier naast ........) Maar met zo’n vaag antwoord als in AM beschreven is (nogmaals: als dát is wat ze gezegd heeft) maakt ze wat mij betreft geen goede eerste beurt. Ik ben het meestal niet zo eens met de azijnpissers die anoniem reageren op AM-web. Maar dit keer kan ik me de reactie van velen wel voorstellen.

Oké: iedereen kan een misstapje maken. Hopelijk laat Merel van Vroonhoven op korte termijn zien dat ze weet in welke positie ze nu zit. Een toezichthouder die is ingesteld om de consument te beschermen tegen wolverige financieel dienstverleners.

Want ik constateer in mijn boek ‘De consument is financieel bewusteloos . . . nou en?’ dat een zeer grondige verandering in het denken én gedrag van veel banken en verzekeraars nog steeds keihard nodig is.

En daar is (helaas) nog steeds een krachtige gedragstoezichthouder voor nodig. M.n. omdat de consument niet of nauwelijks een stem in het kapittel heeft en Van Vroonhoven die consument stem moet geven.